ویتامین هاي مورد نیاز در دوران بارداري
در این مقاله به بررسی ویتامین های مورد نیاز در دوران بارداری می پردازیم و میزان دوز مصرفی مورد نیاز را نیز بررسی خواهیم کرد با ما همراه باشید:
ویتامین D:
ویتامین D به جذب کلسیم و فسفر از دستگاه گوارش کمک می کند.
در دوران بارداري مکمل ویتامین D سبب افزایش غلظت ویتامین D3 در گردش خون و افزایش کلسیم در بدن جنین می شود.
بنابراین نیاز به این ویتامین در بارداري افزایش نمی یابد و مقدار کمی از D3 از مادر به جنین منتقل می شود.
نکته : استفاده از کرم ضدآفتاب مانع جذب نور خورشید و تولید ویتامینD بدن می شوند.
بیوتین :
نیاز به این ویتامین نیز مانند ویتامین D در بارداري افزایش نمی یابد و مقدار مورد نیاز روزانه آن مانند قبل از بارداري است.
تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین:
با توجه به افزایش انرژي مورد نیاز روزانه در دوران بارداري و نقش این سه ویتامین در متابولیسم کربوهیدرات ها، نیاز به این ویتامین ها (به ویژه تیامین به میزان 30 درصد) در این دوران افزایش می یابد.
بنابراین مصرف منابع غذایی حاوي این ویتامین ها توصیه می شود.
پیریدوکسین ویتامین B6
نیاز به ویتامین B6 به دلیل نقش این ویتامین در سنتز پروتئین ها تا %46 افزایش می یابد.
ویتامین B12
با توجه به نقش این ویتامین در عملکرد سیستم عصبی، تقسیم سلولی و خون سازي، نیاز به آن در دوران بارداري اندکی افزایش می یابد.
مصرف مکمل B12 خصوصاً در مادران باردار گیاهخوار ضروري است.
فولات یا اسید فولیک :
در دوران بارداري به علت تولید بیشتر گلبول هاي قرمز خون و شکل گیري دستگاه عصبی جنین نیاز به اسید فولیک تا 50 % افزایش می یابد.
لازم است علاوه بر توصیه به مصرف منابع غنی اسید فولیک، مکمل آن نیز طبق دستور العمل کشوري به میزان 400 میکرو گرم در روز براي خانم هاي باردار
تجویز شود.
مصرف به موقع و کافی این ویتامین از ایجاد ضایعات عصبی خصوصاً نقص مادرزادي لوله عصبی پیشگیري می کند.
با توجه به اینکه بخش عمده اي از اسیدفولیک دراثر پخت سبزي ها از بین می رود، باید توصیه شود از سبزي هاي تازه در برنامه غذایی روزانه استفاده شود.
ویتامین E
ویتامین E نوعی آنتی اکسیدان است.
اگر مادر بارداري دچار کمبود این ویتامین نباشد نیاز او نسبت به قبل از بارداري تغییر نخواهد کرد.
منابع غذایی این ویتامین عبارتند از انواع روغن هاي گیاهی مانندجوانه گندم و آفتابگردان، زرده تخم مرغ، مغزها و سبزي هاي داراي برگ تیره رنگ.
نکته: روغن ذرت جزو منابع غنی این ویتامین نیست.
در بارداري غلظت آلفا توکوفرول در خون افزایش می یابد و از طریق جفت به جنین منتقل می شود.
کلسیم :
نیاز به کلسیم مورد نیاز روزانه خانم هاي باردار به دلایل مختلف از جمله استخوان سازي و تشکیل جوانه هاي دندان در جنین و پیشگیري از برداشت املاح از استخوان هاي مادر، به ویژه در سه ماهه سوم بارداري و دوران شیردهی افزایش می یابد.
لازم است جهت تامین این ماده معدنی مهم به خانم باردار و شیرده مصرف مواد غذایی گروه شیر و لبنیات به میزان لازم و کافی توصیه شود.
کلسیم مورد نیاز در خانم هاي باردار و شیرده زیر 18 سال 1300 و بالاي 18 سال 1000 میلی گرم در روز می باشد.
ویتامین C:
نیاز به ویتامین C در دوران بارداري و خصوصاً شیردهی افزایش می یابد اما کمبود آن در این شرایط مشاهده نشده است.
آهن :
*وجود آهن براي تولید گلبول هاي قرمز خون، افزایش هموگلوبین، رشد و نمو و تامین ذخایر کبدي جنین ضروري است.
بنابراین نیاز به آهن در دوران بارداري تا حد دو برابر افزایش می یابد که به هیچ وجه از طریق مصرف مواد غذایی به تنهایی تامین نمی شود.
بنابراین مصرف یک عدد قرص آهن سولفات فروس براي پیشگیري از کم خونی فقرآهن و عوارض ناشی از کمبود شدید و متوسط آن بر رشد و تکامل جنین و سلامت مادر ضروري است .
*مصرف مکمل آهن علاوه بر منابع غذایی غنی از آهن طبق دستورالعمل کشوري توصیه می شود.
لازم به ذکر است مصرف مکمل آهن در مورد خانم هاي باردار مبتلا به تالاسمی نیز طبق برنامه کشوري مانند سایر خانم هاي باردار توصیه می شود.
نیاز به آهن در مادران باردار گیاهخوار حدود 1/8 برابر سایر مادران باردار است.
نکته مهم در درمان کم خونی این است که دوز درمانی باید 2 تا 3 ماه ادامه یابد تا ذخایر آهن بدن اصلاح شود.
در درمان کم خونی اکتفا به افزایش هموگلوبین که معمولاً چند روز پس از مصرف مکمل آهن ایجاد می شود کافی نیست و باید اطمینان حاصل شود که ذخیره فریتین سرم نیز به مقدار طبیعی رسیده است (درکم خونی شدید دوز درمانی 4-5 میلی گرم به ازاي هر کیلوگرم وزن بدن)
طبق نتایج مطالعه پژوهشی در وضعیت ریزمغذي ها در کشور در زنان باردار پنج ماهه و بیشتر، میانگین آنمی فقر آهن20 تا 25 درصد گزارش شده که بیشترین شیوع آن در جنوب خراسان، سیستان و بلوچستان و جنوب کرمان و با شیوع بیشتر (37 تا 50 درصد) در مناطق روستایی گزارش شده است.
ید :
با توجه به نقش ید در متابولیسم بدن و تولید انرژي و نیز تکامل مغز جنین، میزان ید مورد نیاز در دوران بارداري افزایش می یابد، به طوري که کمبود ید در دوران بارداري منجر به عقب ماندگی ذهنی، هیپو تیروئیدي و گواتر و در شکل شدید آن کرتینیسم در نوزاد می گردد.
همچنین نیاز به مصرف منابع غنی از ید (مانند انواع ماهی) در دوران شیردهی بیش از دوران بارداري می باشد.
مصرف زیاد ید نیز در دوران بارداري منجر به بروز گواتر و هیپو تیروئیدي در نوزاد می شود.
روي :
کمبود روي در بدن مادر می تواند سبب طولانی شدن زایمان، زایمان زودرس، محدود شدن رشد داخل رحمی IUGR، اثرات تراتوژنی و مرگ جنین شود.
روي نقش مهمی در سنتز DNA و RNA دارد.
با توجه به نقش مهم روي در متابولیسم سلولی، نیاز به آن در بارداري و خصوصاً شیردهی افزایش می یابد لذا مصرف منابع غنی از روي توصیه می گردد
نیاز به روي در گیاهخواران نیز تا 50 % افزایش می یابد.
طبق نتایج مطالعه پژوهشی در وضعیت ریزمغذي ها در کشور در زنان باردار پنج ماهه و بیشتر، میانگین کمبود این ریز مغذي 38 تا 42 درصد با شیوع بیشتر در مناطق روستایی گزارش شده.
بیشترین شیوع این کمبود در مناطق شهري جنوب خراسان، سیستان و بلوچستان و جنوب کرمان تا 61 % می باشد.
جدول موادغذایی،منابع غذایی ونقش آنها در بدن
| مواد مغذی |
منابع غذایی |
نقش آنها در بدن |
| ویتامین A |
جگر،قلوه، زرده تخم مرغ، اسفناج، هویج و جعفری |
– قدرت دید چشم
– رشد و نمو طبیعی بافت استخوان و دندان
– رشد و نمو و حفاظت از پوست |
| ویتامین D |
زرده تخم مرغ ، جگر ، ماهی |
– رشد و نمو و حفظ بافت طبیعی استخوان و دندان
– تنظیم سوخت و ساز کلسیم و فسفر در بدن |
| ویتامین E |
انواع روغنهای گیاهی، زرده تخم مرغ، شیر، انواع مغزها، سبزیجات با برگ سبز تیره |
– حفظ سلامت پوست
– پیشگیري از همولیز گلبولهاي قرمز خون
– پیشگیري از اکسیداسیون اسیدهاي چرب و ویتامین A
– به تاخیر انداختن پیري سلولها |
| ویتامین K |
جگر ، انواع روغنهاي گیاهی خصوصاً روغن دانه سویا ، سبوس و جوانه گندم ، اسفناج ، گل کلم و گوجه فرنگی |
-نقش اساسی در انعقاد خون |
| ویتامین B1 (تیامین) |
گوشت ، جگر ، دل ، قلوه ، زرده تخم مرغ ، غلات، حبوبات ، سبوس و آرد کامل گندم ، سیب زمینی |
– رشد طبیعی بدن
– حفظ سلامت سیستم عصبی
– حفظ اشتها در در حد طبیعی |
| ویتامین B2 |
جگر، دل، قلوه، امعاء و احشاء ، تخم مرغ ، شیر و فرآورده هاي آن ، سبزیهاي برگ سبز |
– سوخت و ساز کربوهیدرات، چربی و پروتئین
– شرکت در فعالیت آنزیمی بدن و رساندن اکسیژن به بافتها |
| ویتامین B3
(نیاسین) |
جگر، گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ، شیر، حبوبات ، بادام زمینی |
– شرکت در سوخت و ساز کربوهیدراتها ، چربیها و پروتئین ها
– حفظ سلامت دستگاه عصبی و کار مغز |
| ویتامین B6 |
انواع گوشت، جگر، شیر، تخم مرغ، حبوبات و غلات |
-خونسازی
-رشد و نمو طبیعی بدن
-سوخت و ساز مواد غذایی در بدن |
| اسید فولیک |
جگر، تخم مرغ، ماهی، گندم، نخود، لوبیا، عدس، سبزیهاي برگ سبز |
– خونسازي
– شرکت در تشکیل اسیدهاي نوکلئیک |
| ویتامین B12 |
گوشت قرمز، ماهی، دل، قلوه، تخم مرغ، شیر و لبنیات |
– خونسازي
– دخالت در تشکیل اسیدهاي نوکلئیک
– نقش در رشد و نمو طبیعی بدن
– متابولیسم اسید فولیک |
| ویتامین C |
انواع مرکبات ، گوجه فرنگی ، فلفل سبز ، گل
کلم ، سیب زمینی ، طالبی ، خربزه ، توت فرنگی
، اسفناج و کاهو |
– التیام زخمها و بهبود حساسیت ها
– افزایش جذب آهن غذا
– حفظ سلامت لثه ها
– حفظ و تشکیل کلاژن در بافتها |
| آهن |
زرده تخم مرغ ، گوشت ، ماهی ، جگر ، حبوبات ،
سبزیهاي برگ سبز تیره مثل جعفري ،گشنیز و.. |
– خونسازي
– شرکت در ساختمان بعضی از آنزیمها |
| کلسیم |
شیر و لبنیات |
– تشکیل و حفظ بافت طبیعی استخوانها و دندانها
– انعقاد طبیعی خون
– عملکرد طبیعی قلب و عضلات بدن
– پیشگیري از پوکی استخوان در میانسالی |
| روی |
جگر، گوشت، مرغ،ماهی، شیر، پنیر، حبوبات، گندم |
– بهبود و التیام زخمها
– شرکت در ساختمان انسولین و بعضی از آنزیمها
– رشد و نمو طبیعی بدن
– شرکت در سوخت و ساز اسیدهاي نوکلئیک |
| ید |
غذاهای دریایی(ماهی و میگو) و نمک ید دار |
– شرکت در سنتز هورمون تیروکسین در غده تیروئید
– رشدو نمو طبیعی بدن
– سوخت و ساز مواد در بدن |
| امگا 3 |
انواع ماهی ( تن، آزاد، قزل آلا) بویژه ماهی هاي آب سرد مانند ماهی سالمون و ساردین، روغن ماهی، لوبیاي سویا،گردو، جوانه گندم، روغن کانولا، جوانه گندم ، روغن گردو ، روغن تخم کتان یا پنبه و روغن ماهی |
– شرکت در تشکیل غشاي سلولی
– کاهش التهاب ، اتساع عروق خونی ، کاهش تجمع پلاکتها |
| امگا 6 |
انواع روغن هاي گیاهی (ذرت، سویا،آفتابگردان) |
تشکیل PGE1 و کاهش التهاب |
با تشکر از همراهی شما
دگتر هما حکمت
